Cùng với cờ vua thi cờ tướng cũng là bộ môn giải trí đòi hỏi sự nhanh nhạy, tính toán một cách chính xác để hạ gục đối thủ. Tuy nhiên luật chơi sẽ hơi khác một chút. Nếu chưa biết cách chơi cờ tướng giỏi ra sao, bạn tham khảo ngay thủ thuật hay của Ngonaz dưới đây nhé! Hướng dẫn này dành cho người bắt đầu từ A-Z.
Cờ tướng là cờ gì?
Cờ tướng là một trò chơi cờ dân gian truyền thống của Việt Nam và các nước Châu Á khác. Nó còn được gọi là “xiàngqí” trong tiếng Trung Quốc. Cờ tướng được chơi trên một bàn cờ vuông kích thước 9×10, gồm 32 quân cờ được chia thành hai bên, mỗi bên có 16 quân.
Trò chơi cờ tướng yêu cầu hai người chơi thay phiên di chuyển các quân cờ của mình trên bàn cờ với mục tiêu chiếu tướng đối phương. Các quân cờ trong cờ tướng có các quy tắc di chuyển khác nhau và có các nhiệm vụ cụ thể. Quân tướng là quân quan trọng nhất trong trò chơi, và việc bảo vệ và tấn công tướng là yếu tố quan trọng để giành chiến thắng.
Cờ tướng là một trò chơi tưởng tượng, yêu cầu sự tư duy chiến thuật, kỹ năng tính toán và thời gian phản xạ nhanh. Nó không chỉ là một trò chơi giải trí mà còn được coi là một hình thức nghệ thuật và thể thao trí tuệ. Cờ tướng đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa và truyền thống của nhiều quốc gia Châu Á.
Những thuật ngữ trong cờ tướng
Dưới đây là một số thuật ngữ phổ biến trong cờ tướng:
Tướng (General): Quân quan trọng nhất trong cờ tướng, đại diện cho vị tướng của quân ta.
Sĩ (Advisor): Quân bảo vệ tướng, chỉ di chuyển trong khu vực cung.
Tượng (Elephant): Quân tượng, chỉ di chuyển theo đường chéo, không thể đi qua sông.
Xe (Chariot): Quân xe, di chuyển ngang hoặc dọc trên bàn cờ.
Mã (Horse): Quân mã, di chuyển theo hình chữ L.
Xe bỏ (Cannon): Quân xe bỏ, di chuyển như xe, nhưng khi nhảy qua một quân cờ phải có quân khác ở giữa.
Tốt (Soldier): Quân tốt, di chuyển một ô về phía trước, sau khi qua sông có thể di chuyển sang cả hai hướng ngang.
Chốt (Pawn): Tương đương với quân tốt trong cờ vua quốc tế.
Pháo (Cannon): Tương đương với quân xe bỏ trong cờ vua quốc tế.
Cung (Palace): Khu vực có hình vuông bao gồm tướng và sĩ.
Sông (River): Đường kẻ ngang chia bàn cờ thành hai nửa.
Chiếu (Check): Tình huống khi quân tướng của một bên có thể bị chiếu bởi quân của đối thủ.
Chiếu tướng (Checkmate): Tình huống khi quân tướng không thể tránh được bị chiếu và bị bắt.
Hòa (Draw): Tình huống khi không có cách nào để tiếp tục chơi và không ai chiếu tướng.
Đây chỉ là một số thuật ngữ cơ bản trong cờ tướng, còn rất nhiều thuật ngữ khác liên quan đến chiến thuật, vị trí cờ và kỹ thuật chơi cờ tướng.
Sơ lược lịch sử của cờ tướng
Cờ tướng có chữ Hán: 棋将; tiếng Trung: 象棋, bính âm: xiàngqí, tiếng Anh là Chinese Chess, là một trò chơi trí tuệ dành cho hai người. Hình thức chơi cờ này rất phổ biến ở các nước như Trung Quốc, Việt Nam, Singapore, Đài Loan và nằm trong cùng một thể loại cờ với cờ vua, shogi,…
Cờ tướng mô phỏng cuộc chiến giữa 2 quốc gia với mục đích bắt được Tướng của đối phương. Đặc điểm khác của cờ tướng so với trò chơi cùng họ là: Các quân đặt ở giao điểm các đường thay vì đặt vào ô, quân Pháo phải nhảy qua 1 quân khi ăn quân, khái niệm sông, cung nhằm giới hạn quân Tướng, Sĩ, Tượng.
Phiên bản hiện nay của cờ tướng xuất phát từ thời kỳ Nam Tống ở Trung Quốc.
Những điều cơ bản chơi cờ tướng
Trước khi bắt đầu học cách chơi cờ tướng, bạn phải biết được các con cờ, cách sắp xếp 1 bàn cờ, cách di chuyển các con cờ một cách chính xác nhất.
Bàn cờ tướng
Bàn cờ tướng là hình chữ nhật gồm 9 đường dọc và 10 đường ngang cắt nhau vuông góc tại 90 điểm hợp thành. Có 1 khoảng trống nằm giữa bàn cờ, chia bàn cờ thành 2 phần đối xứng bằng nhau gọi là sông. Mỗi bên có 1 cung Tướng hình vuông do 4 ô hợp thành tại các đường dọc 4,5,6 kể từ đường ngang cuối của mỗi bên. Trong 4 ô này có vẽ 2 đường chéo.
Theo quy ước, bàn cờ được quan sát chính diện. Phía dưới là quân Trắng (hoặc Đỏ). Phía trên là quân Đen (hoặc Xanh). Các đường dọc bên Trắng (Đỏ) được đánh số từ 1 đến 9 từ phải qua trái. Các đường dọc bên Đen (Xanh) được đánh số từ 9 đến 1 từ phải qua trái.
Mỗi ván cờ tướng bắt đầu có 32 quân cờ chia đều cho cả 2 bên, mỗi bên gồm 16 quân Trắng (Đỏ) và 16 quân Đen (Xanh), gồm 7 loại quân.
Cách đi của các con cờ
– Quân Tướng (Soái)
- Quân Tướng đi từng ô một, đi ngang hoặc dọc và luôn luôn ở trong phạm vi cung, không được ra ngoài.
- Tướng được chốt chặt trong cung và có tới 2 Sĩ và Tượng canh gác hai bên.
– Quân Sĩ
- Quân Sĩ đi chéo 1 ô mỗi nước và luôn luôn phải ở trong cung. Như vậy, quân Sĩ có 5 giao điểm có thể đứng hợp lệ và là quân cờ yếu nhất.
- Chức năng của Sĩ là bảo vệ Tướng. Nếu mất Sĩ khi đối phương còn đủ 2 Xe hoặc dùng Xe, Mã, Tốt thì tấn công quá dễ. Khi cờ tàn còn Pháo thì phải chú ý bảo vệ Sĩ để làm ngòi cho Pháo tấn công.
– Quân Tượng
- Quân Tượng đi chéo 2 ô mỗi nước và không được vượt sang sông. Do vậy trên bàn cờ, mỗi bên có 7 vị trí mà quân Tượng có thể đi được.
- Nước đi của Tượng không hợp lệ khi có một quân cờ nằm chặn giữa đường đi. Khi đó gọi là Tượng bị cản và vị trí cản được gọi là “mắt Tượng”.
- Khả năng phòng thủ của Tượng tốt hơn Sĩ một chút. Nếu chấm điểm Sĩ là 2 thì Tượng là 2,5.
– Quân Xe
- Quân Xe đi ngang hoặc dọc trên bàn cờ và không được phép nhảy qua đầu các quân khác.
- Xe được coi là quân cờ mạnh nhất. Giá trị của Xe thường tính là bằng 2 Pháo hoặc Pháo Mã.
- Khi khai cuộc, 2 bên thường tranh thủ đưa quân Xe ra đường dọc thông thoáng, dễ phòng thủ và tấn công.
– Quân Pháo
- Quân Pháo đi ngang hoặc dọc giống như Xe.
- Điểm khác biệt: Pháo muốn ăn quân thì nó phải nhảy qua đúng 1 quân nào đó (gọi là ngòi). Trừ trường hợp trên, Pháo cũng không được phép nhảy qua đầu các quân khác khi không ăn.
- Thời cổ đại, cờ tướng không có Pháo. Mãi sau đến thời Đường chúng mới được đưa thêm vào.
– Quân Mã
- Quân Mã đi ngang (hay dọc) 1 ô và chéo (theo cùng hướng đi trước đó) 1 ô.
- Nếu có quân cờ nào đó nằm ngay trên đường đi thì Mã bị cản, không được đi đường đó.
- Vì không đi thẳng, lại có thể bị cản nên mức cơ động kém hơn Xe và Pháo. Khi khai cuộc, Mã kém hơn Pháo. Khi tàn cuộc, Mã trở nên mạnh hơn Pháo.
– Quân Tốt (Binh)
- Quân Tốt đi 1 bước. Nếu Tốt chưa qua sông, nó chỉ được đi thẳng. Nếu Tốt đã qua sông thì được đi ngang hoặc thẳng, không được đi lùi.
- Khi đi đến đường biên ngang cuối cùng bên phần sân đối phương, chúng được gọi là Tốt lụt và chỉ có thể đi ngang theo hàng ngang đó 1 bước.
- Trong khai cuộc, thí Tốt là điều phổ biến. Ngoài trừ việc bảo vệ Tốt đầu, các quân Tốt khác thường bị Xe Pháo Mã ăn mất. Đến cờ tàn, giá trị của Tốt tăng nhanh và số lượng Tốt khi đó có thể đem lại thắng lợi hoặc chỉ hòa cờ.
Cách chơi cờ tướng (Cách đánh cờ tướng)
Nếu chưa hiểu rõ cách chơi cờ tướng hay cách đánh cờ tướng cụ thể ra sao, chúng tôi sẽ hướng dẫn các giai đoạn của một ván cờ cho cả nhà cùng tham khảo nhé. Thông thường, một ván cờ chia làm 3 giai đoạn là: khai cuộc, trung cuộc và tàn cuộc.
Giai đoạn 1: Khai cuộc
Khai cuộc được tính từ khoảng 5 – 12 nước đầu tiên. Khai cuộc vô cùng quan trọng cho thấy khả năng thắng của bạn cao hay không. Chúng đóng góp tới 40% trong khi trung cuộc & tàn cuộc đóng góp 30% mỗi giai đoạn.
Có rất nhiều dạng khai cuộc khác nhau, trong đó mọi người thường: khai cuộc bằng Pháo đầu hoặc không Pháo đầu.
– Khai cuộc Pháo đầu
Tên của các khai cuộc được đặt tùy theo cách đi của bên đi sau, ví dụ như:
| Thuận Pháo | Nghịch Pháo | Bình phong mã | Đơn đề mã |
| Tam bộ hổ | Điệp pháo | Uyên ương pháo | Quy bối pháo |
– Khai cuộc không Pháo đầu
| Tiên nhân chỉ lộ | Khởi mã cuộc | Phi tượng cuộc |
| Sĩ giác pháo | Liễm pháo | Khởi sĩ cuộc |
| Thiệt hoạt xa | Trung cuộc | Tuần hà pháo |
Giai đoạn 2: Trung cuộc
Ở trung cuộc, bạn chơi linh hoạt và áp sát với các quân cờ của đối phương. Có thể vận dụng các chiến thuật cơ bản sau:
| Bắt đôi: Cùng một lúc đuổi bắt hai quân. | Nội kích: Đánh từ phía trong. |
| Tả hữu giáp công: Kích vào cả hai cánh cùng một lúc. | Chiếu tướng bắt quân. |
| Điệu hổ ly sơn: làm cho một quân hay Tướng phải rời vị trí của nó. | Kích thẳng vào Tướng. |
| Dẫn dụ: Thu hút quân đối phương đến vị trí dễ bị công kích hoặc bị vây hãm.Sau đó kết hợp với chiến thuật bịt chắn lối đi, đường rút của đối phương. | Tạo ách tắc: dDng chiến thuật thí quân để gây ách tắc, hết đường cựa của đối phương. |
| Khống chế: Ngăn trở tầm hoạt động và sự cơ động của đối phương. | Dịch chuyển: Chiến thuật này chú ý đến sự linh hoạt của các quân. |
| Trợ sức: Các quân trợ sức cho nhau để cùng chiếu. | Qua lại: chiến thuật này dùng để thủ thế hay công sát. |
| Nước đợi chờ: Đi nước không có tác dụng để nhường đối phương, làm đối phương hết nước đi mà thua cờ. | Giam quân: Khi một bên đang trong tình thế nguy hiểm, nhưng sử dụng một nước khéo léo giam quân mạnh của đối phương. Sau đó dùng các quân còn lại để gỡ bí. |
* Trung tàn
Trung tàn là giai đoạn giữa Trung cuộc sắp chuyển sang giai đoạn Tàn cuộc. Ở giai đoạn này 2 bên thường bị mất 1 hoặc 2 Xe. Hai người đều đổi cả 2 quân Xe thì các kỳ thủ thường gọi vui là “Cờ đi bộ” vì khi đó ván cờ sẽ chơi dài hơn.
Giai đoạn 3: Tàn cuộc
Tàn cuộc là giai đoạn tổng số quân cờ, đặc biệt là quân tấn công (Xe, Pháo, Mã, Tốt) cả hai bên còn rất ít.
Tàn cuộc chia làm ba loại:
- Cờ tàn thực dụng: Thắng thua được các chuyên gia nghiên cứu, giải thích rõ ràng.
- Cờ tàn thực chiến: Thắng thua phức tạp, khó phân định rõ ràng
- Cờ tàn nghệ thuật: Được gọi là Cờ thế khi việc sắp xếp các quân cờ thành những dạng độc đáo và thường có tính chất nghệ thuật cao.
* Sát cuộc
Sát cuộc là một giai đoán kết thúc của ván cờ, khi người chơi sử dụng một hoặc nhiều quân để chiếu hết (chiếu bí) tướng của đối phương.
Cách triển khai thế trận khai cuộc cờ tướng
Như đã trình bày ở trên, giai đoạn khai cuộc đặc biệt quan trọng. Để những bước đi đầu tiên của bạn thuận lợi nhất thì có thể tham khảo một số thế trận cờ tướng dưới đây nhé.
Phản công Mã
Phản công Mã còn có tên khác: là Phản cung Mã, Giáp pháo bình phong, Nửa cõi sơn hà… là một thế trận phòng thủ cực kỳ nổi tiếng trong Cờ Tướng. Trong thế này, hai Mã lên giữ chính diện và để một quân Pháo ở giữa hai quân Mã này.
Thế trận này khá linh hoạt, đôi công và tranh tiên quyết liệt. Phản công Mã cũng dễ dàng chuyển đổi thế trận, các quân đều có sự ràng buộc vừa phòng ngự chặt, phản công nhanh. Ngoài ra còn phục kích, du kích, bẫy đều dễ tạo thế bất ngờ.
Bình phong Mã
Tương tự như Phản công Mã, Bình phong Mã tạo thế trận cân bằng và cực kỳ ổn định. Trong các trận đấu quốc tế, người ta còn thống kế được đây là thế trận được sử dụng nhiều nhất và cũng là thế phá “Pháo đầu” hữu hiệu với người đi hậu.
Với Bình phong Mã, hai Mã sẽ được tấn lên giữ tốt trung tâm, hai Pháo bên cạnh sẽ làm nhiệm vụ bảo vệ Mã, tạo thế giằng vô cùng chắc chắn. Cộng với quân Xe có thể tách ra một nước hoặc tấn lên chân Tượng để bảo vệ Pháo.
Thuận Pháo
Thuận pháo hay Pháo thuận nghĩa là cả 2 người chơi cùng vào Pháo đầu. Với cách đánh này, nếu bên nào nóng vội ăn ngay quân Tốt trung tâm của đối phương thì sẽ phạm vào cấm kỵ trong Cờ Tướng. Đó là tấn công khi chưa triển khai đầy đủ lực lượng. Lúc này, bên bị ăn có thể chấp nhận hi sinh Tốt đầu để tấn Mã đuổi Pháo, vừa tạo cơ hội phản tiên, lại có cơ hội xuất quân một cách hợp lý.
Nghịch Pháo
Nghịch Pháo là cách 2 người chơi dùng quân Pháo ở 2 bên khác nhau trên bàn cờ. Tuy về hình thức, cách đánh này khá giống với thuận Pháo, nhưng trên thực tế, nghịch Pháo không ổn định. Cách khai cuộc này tạo thế đối công gay gắt, đánh đổi, tạo ăn thua ngay từ đầu.
Quy Pháo bối
Quy Pháo bối là dùng quân Xe để bảo vệ Pháo, giúp Pháo truy đuổi, lùa các quân tấn công của đối phương. Trên thực tế, Quy Pháo bối rất ít khi được sử dụng do tính thiên về thủ và kém linh hoạt khi triển khai quân.
Thiên phong Pháo
Thiên phong Pháo là cho Xe lên trước, sau đó mới kéo Pháo về để rình rập và tấn công từ xa. Lợi thế của chiến thuật này là quân Xe sẽ ít chịu uy hiếp hơn, có phạm vi hoạt động linh hoạt hơn so với Quy Pháo bối.
Uyên ương Pháo
Uyên ương Pháo còn được gọi là “Tây Tạng quyền” do xuất phát từ Tây Tạng. Người chơi sẽ tấn Xe 2 nước để giữ 1 Pháo. Sau đó kéo Pháo kia sang cùng 1 bên để ép Xe tiên đối thủ không thể xuất ra. Kết hợp với việc lên Sỹ, Tượng, uyên ương Pháo có thể tạo thế giằng với bình phong Mã, hoặc Mã quỳ khi phòng thủ chống Pháo đầu. Khai cuộc uyên ương Pháo cũng được sử dụng khá nhiều tại các giải đấu trên Thế giới.
Pháo điệp
Pháo điệp hay điệp Pháo có hai loại là: Tả điệp Pháo và Hữu điệp Pháo. Nghĩa là dùng Pháo bên trái hoặc bên phải tấn lên 1 ô để giữ Tốt đầu. Đây là lối đánh khá hiếm người dùng, bởi thay vì dùng Mã (ổn định và chắc chắn hơn) thì “điệp Pháo” vô tình sẽ che đi hướng triển khai quân và thậm chí phí mất một nước trong việc điều quân trong Khai cuộc.
Kênh youtube học cờ tướng hay
Có nhiều kênh YouTube nổi tiếng dạy chơi cờ tướng. Dưới đây là một số kênh YouTube phổ biến và được đánh giá cao trong việc hướng dẫn và chia sẻ kiến thức về cờ tướng:
Cờ Tướng Pro: Kênh YouTube chuyên về cờ tướng với nhiều video hướng dẫn, giải đấu và phân tích các trận đấu nổi tiếng.
Kênh Chơi Cờ Tướng: Kênh YouTube của nhà vô địch cờ tướng Trần Quyết Thắng, cung cấp các video hướng dẫn, thủ thuật và kỹ năng chơi cờ tướng.
Cờ Tướng 24H: Kênh YouTube tập trung vào việc giới thiệu và hướng dẫn cách chơi cờ tướng cho người mới bắt đầu. Có nhiều video về các mẹo nhỏ, chiến thuật cơ bản và các bài giảng về cờ tướng.
Kênh Luyện Cờ Tướng: Kênh YouTube chia sẻ các bài giảng về cơ bản và nâng cao trong cờ tướng, bao gồm chiến thuật, phòng thủ và mở cờ.
Kênh Học Cờ Tướng: Kênh YouTube của Hội Cờ Tướng Việt Nam, cung cấp các video hướng dẫn, giải đấu và chia sẻ kinh nghiệm chơi cờ tướng.
Website học chơi cờ tướng hay
Dưới đây là một số website học chơi cờ tướng được đánh giá cao về nội dung và phương pháp giảng dạy:
www.cothu.net: Trang web cung cấp các bài giảng, chiến thuật, phương pháp luyện tập và đánh giá trận đấu cờ tướng.
www.xqinenglish.com: Website dành cho người mới bắt đầu chơi cờ tướng, cung cấp những kiến thức cơ bản và phần mềm giả lập để luyện tập.
www.vietson.com: Trang web chuyên về cờ tướng và cờ vua, có nhiều bài viết, tài liệu và video hướng dẫn chơi cờ tướng.
www.vietdamesco.com: Website của Hội cờ tướng Việt Nam, cung cấp nhiều tài liệu học cờ tướng, bài viết chuyên sâu và thông tin về giải đấu cờ tướng.
www.chess.com/lessons: Trang web chuyên về cờ vua, nhưng cũng cung cấp các bài giảng và khóa học về cờ tướng.
www.coquancotuong.com: Trang web tập trung vào cờ tướng, cung cấp các bài viết về lịch sử, chiến thuật, mở cờ và tài liệu học tập.
www.thapthanh.com: Website có mục học cờ tướng, cung cấp các bài viết và video hướng dẫn cơ bản đến nâng cao.
Hãy truy cập vào các trang web này để tìm hiểu và học tập thêm về cờ tướng. Tùy vào trình độ và mục tiêu học tập của bạn, bạn có thể chọn các khóa học, bài viết hoặc video phù hợp để nâng cao kỹ năng chơi cờ tướng.
Lời kết
Như vậy, bạn đã hiểu rõ hơn về các quân cờ cũng như cách chơi cờ tướng ở trên. Thi thoảng rèn luyện một chút giúp đầu óc linh hoạt, nhanh nhẹn, nhạy bén nhé.
