Ý nghĩa của hoa mai trong văn hóa, phong thủy, đời sống

“Hoa mai năm cánh giữa mùa đông. Bừng ngát hương thơm thắm mộng lòng. Trong tôi bỗng nở mai vàng thắm. Một đóa hoa lòng thơm ngát trong”. Tết đến Xuân về cũng là thời điểm đẹp nhất để những bông mai bung nở, rộn ràng khoe sắc. Ngoài ý nghĩa thay cho lời cầu chúc may mắn, tài lộc, hoa mai còn hàm chứa nhiều điều thú vị. Mọi người cùng Ngonaz.com hiểu đầy đủ ý nghĩa của hoa mai trong văn hóa, phong thủy, đời sống dưới đây nhé.

1/ Những điều cơ bản về cây hoa mai

Cây hoa mai còn có tên khác là cây hoàng mai, tên khoa học “Ochna integerima”, thuộc họ Ochnaceae, thường được trồng ở miền Trung và miền Nam Việt Nam. Theo phân bố tự nhiên, nó xuất hiện nhiều thuộc dãy Trường Sơn, các tỉnh từ Quảng Nam, Đà Nẵng cho tới Khánh Hòa.

Cây hoa mai là cây đa niên với lịch sử có thể lên tới hàng trăm năm. Khi đó gốc rễ của cây siêu to, lồi lõm, thân xù xì, cành nhánh nhiều, lá mọc xen. Rễ của hoa mai đâm sâu tới 2- 3m phụ thuộc vào tính chất đất, nước, nhân giống,… Nếu được sinh trưởng tự do, cây mọc từ hạt có thể cao tới 20- 30m.

Lá cây đơn, mọc so le, phiến lá hình trứng thuôn dài và mặt dưới màu hơi ánh vàng. Đặc biệt hoa mai thuộc dạng lưỡng tính, mọc thành chùm. Ban đầu là một bông hoa to gọi là hoa cái, có vỏ lụa (vỏ trấu) bọc bên ngoài. Khi vỏ lụa bung ra sẽ xuất hiện một chùm hoa con từ khoảng 1 nụ đến 10 nụ. Hoa thường nở khoảng 3 ngày là tàn.

2/ Ý nghĩa của hoa mai trong văn hóa Trung Quốc, Nhật Bản

Theo nghiên cứu, cây hoa mai có nguồn gốc từ Trung Quốc. Trong “Trân hương bảo ngự” của Phí Cung Ấn đời Minh đã chép rằng: “Đắc Kỷ ái lãm hàn mai, Trụ tằng ngự tuyết đồng lãm chi”. Nghĩa là “Đắc Kỷ thích ngắm hoa mai trong giá lạnh. Trụ vương thường đội tuyết cùng ngắm”. Như vậy cách đây khoảng hơn 3.000 năm, hoa mai đã có mặt ở Trung Quốc. Cũng trong văn hóa của người Trung, Mai cùng với 3 cây là Tùng, Cúc, Trúc thuộc nhóm “Tuế tàn tam hữu”. Mang ý nghĩa những loài cây chịu được lạnh giá, giữ vững khí tiết vững vàng, không bao giờ khuất phục bạo quyền. Ngoài hoa mẫu đơn thì người Trung Quốc cũng xem mai là quốc hoa.

Còn với người Nhật Bản, họ cũng rất thích loài hoa độc đáo này, thậm chí đặt cho cái tên khá cầu kỳ. Theo sách “Mai phổ”, hoa mai có 6 cánh tròn đẹp như hoa thuỷ tiên nên gọi là “Thủy tiên mai”. Hoa này có từng cặp gọi là “Uyên ương mai”. Hoa màu đỏ hồng gọi là “Yên chi mai”. Hoa mai có màu xanh đậm gọi là “Lục ngạc mai” rồi “Hạc đình mai”.

Không chỉ ở hai nước trên mà nhiều nước ở châu Á cũng rất yêu quý và tôn sùng loài hoa này. Mỗi khi hoa mai nở rộ báo hiệu mùa xuân đã về.

3/ Ý nghĩa của hoa mai trong văn hóa Việt Nam

Nếu miền Bắc nổi tiếng với hoa đào thì miền Nam cũng đặc sắc không kém nhờ hoa mai. Màu vàng của loài hoa này rực rỡ tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý. Người ta thường chưng hoa mai mỗi khi Tết đến với mong cầu năm mới sẽ phát tài, phát lộc, gặp nhiều may mắn, hạnh phúc. Theo quan niệm của các gia đình, nhà nào có hoa mai nở càng nhiều cánh thì năm đó sẽ càng sung túc.

Ngoài ra, hoa mai có phần rễ bám sâu vào lòng đất và không bị gục ngã trước gió bão. Nó chịu được mọi hoàn cảnh khắc nghiệt. Bởi vậy, hoa mai tượng trưng cho phẩm chất nhẫn nại, sự hi sinh, bền bỉ của người Việt Nam.

Nằm trong danh sách những loài cây quý hiếm và đẹp đẽ nhất trong lịch sử, hoa mai được chọn đứng trong danh sách của cây Tứ Quý. Chúng thường xuất hiện trong các bức tranh “Tùng, Cúc, Trúc, Mai” hoặc bức tranh có tựa đề “Hoa khai phú quý”.

4/ Ý nghĩa của hoa mai vàng

Hoa mai vàng là biểu tượng không thể thiếu trong dịp Tết. Như đã chia sẻ một phần ở trên, hoa mai màu vàng giống với màu của vương tôn, quý tộc khi xưa mang ý nghĩa giàu sang, phú quý. Bởi vậy gia đình nào cũng cố gắng trang trí trong nhà một chậu mai với hi vọng sang năm mới sẽ phát tài phát lộc, gia đình êm ấm hạnh phúc.

Đặc biệt hoa mai nở càng nhiều, tài lộc càng nhiều. Nhà nào mà có hoa mai nở toàn 7 cánh thì nhà đó sẽ “đại cát đại lợi”. Xuất phát từ ý nghĩa đó, trên bàn thờ gia tiên của các gia đình Nam Bộ thường có cành mai. Hoặc sẽ có một chậu mai to trưng ở phòng khách.

5/ Ý nghĩa của hoa mai trắng

Bên cạnh hoa mai vàng thì mai trắng cũng được nhiều người yêu thích. Mai trắng có tên khác là “bạch mai”- một trong những loài mai quý giá thể hiện cho khí chất của người quân tử. Đó là một người kiên cường trước gió, giữ vững cốt cách.

Giai thoại kể lại rằng, ngày xưa ở Hàn Quốc có một tên trộm rất giỏi, thường trộm của người giàu chia cho người nghèo, cướp của những tên ác bá trả lại cho dân nghèo tiền, khế ước ruộng đất. Khi đã thực hiện thành công, người này để lại hiện trường một cành hoa mai. Những người nghèo được giúp đỡ đã tung hô và gọi người ấy với cái tên “Đại hiệp nhất chi mai”.

Sở dĩ, hoa mai trắng được người đại hiệp này lựa chọn là bởi anh ta hiểu rõ ý nghĩa của hoa mai. Muốn gửi gắm cho những người nghèo này tinh thần vươn lên vượt khó. Ngoài ra, sự giúp đỡ chân tình này cũng không cần sự báo đáp.

6/ Phân loại các loại hoa mai tại Việt Nam

Theo phân loại thì trên thế giới có khoảng 20 loại mai khác nhau. Còn ở Việt Nam có 8 loại chính là: hoàng mai, bạch mai, hạnh mai, nhất chi mai, mai tứ quý, mai chiếu thủy, song mai.

– Hoàng mai

Hoàng mai có tên khác là Lạp mai. Lạp là sáp ong được ví như màu vàng tươi của hoa mai. Còn cách hiểu khác, Lạp nguyệt là tháng chạp nên Lạp mai chỉ hoa mai chỉ nở 1 lần trong năm vào cuối tháng chạp (tháng 12 Âm lịch). Mai vàng xuất hiện nhiều nhất ở khu rừng thuộc dãy Trường Sơn, thuộc các tỉnh từ Quảng Nam, Đà Nẵng đến Khánh Hòa.

– Bạch mai

Bạch mai có mùi hoa thoang thoảng rất dễ chịu. Dáng như hoa sứ, màu trắng trong tinh khiết, gồm 6- 8 cánh tròn lớn, dày, nhụy vàng. Đây là loài hoa yếu, khó chăm sóc và nuôi dưỡng nên càng quý hiếm. Vùng xuất hiện bạch mai là núi Bà Đen- Tây Ninh, hay ở Bến Tre, Hà Tiên.

– Hạnh mai hay có tên khác là mai mơ, cao khoảng 6- 9m với lá rộng tròn, dài, đầu nhọn, có răng cưa. Hoa nở vào đầu xuân, sau đó mới nẩy lá, đài hoa đỏ tía hoặc xanh thẫm. Bông hoa có 5 cánh với 2 sắc là hồng và trắng. Sau khi kết thành quả, chúng có màu xanh, chín thì chuyển sang vàng, vị chua ngọt, mùi thơm phảng phất.

– Mai chiếu thủy

Mai chiếu thủy cao khoảng 1.5m, lá dài, nhỏ, mọc thành đôi. Hoa thường có 5 cánh, mọc thành chùm nhỏ li ti, màu trắng tuyền, mùi thơm cũng rất dễ chịu. Cuống hoa dưới luôn luôn hướng xuống đất nên được gọi là Mai Chiếu Thủy.

– Mai tứ quý

Là loại mai có 5 cánh màu vàng tươi, nở quanh năm. Ngoài ra, chúng còn được gọi là mai đỏ, vì khi hoa tàn, cánh hoa rụng hết thì 5 đài hoa bên dưới liền biến thành đỏ sẫm. Sau đó, nhụy hoa bên trong kết hạt, từ màu xanh khi còn non đổi sang màu đen lúc già, to dần, đẩy 5 đài hoa lại nở bung ra lần thứ hai như đóa hoa mai màu đỏ. Bởi vậy nên mai tứ quý còn được gọi là nhị độ mai.

– Song mai

Hoa màu trắng muốt, ra hoa và kết trái từng đôi nên được gọi là song mai.

7/ Những công dụng của hoa mai với đời sống

Theo y học cổ truyền, hoa mai có thể điều trị các bệnh như sốt cao, tức ngực, ho, chán ăn, chóng mặt. Còn theo Tây y, hoa mai chứa nhiều tinh dầu như borneol, cineole, benzyl alcohol, indol,… thúc đẩy bài tiết dịch mật, ức chế một số loại vi khuẩn như coli, trực khuẩn lỵ,…

Những bài thuốc áp dụng với hoa mai:

Hoa mai góp phần làm cho không khí Tết ngày càng rộn ràng, vui tươi với mong cầu năm mới sung túc, bình an, phú quý. Đặc biệt nếu đang cảm thấy sức khỏe chưa tốt, bạn có thể học cách sắc thuốc Đông y lành tính như trên nhé.